Het komt zelden voor dat wij bij Cleantechblog een uitnodiging mogen ontvangen om de opening van een nieuwe collectie van een museum bij te mogen wonen. Dus toen we een uitnodiging van museum Hermitage Amsterdam in de mail vonden om de nieuwste collectie te bezichtigen bedachten we ons geen moment om een bezoekje te brengen aan Amsterdam.
Normaliter is het de doelstelling van de Hermitage om de kunstobjecten uit diverse museale collecties zo prachtig mogelijk aan haar bezoekers te tonen. Echter, bij de ‘presentatie’ van de allernieuwste collectie van de Hermitage heeft men alle mogelijke moeite gedaan om de ‘kunstwerkjes’ juist zo goed mogelijk verborgen te houden voor de bezoekers. Waarom? Omdat de nieuwste collectie van de Hermitage Amsterdam namelijk bestaat uit 316 zonnepanelen die netjes uit het zicht op het dak van het monumentale pand zijn gemonteerd.
De Hermitage Amsterdam
Voordat we ingaan op de technische oplossingen die zijn toegepast om dit zonnedak realiseren is het van belang om te weten welke uitdagingen een museum, en in het bijzonder de Hermitage Amsterdam, met zich mee brengt. Vandaar dat het bezoek begon met een hapje, drankje en een korte presentatie waarin de uitdagingen en oplossingen van dit bijzondere zonnedak nader werden toegelicht.
De twee woorden die de uitdagingen samenvatten zijn: veiligheid en oudheid. Een museum, en zo ook de Hermitage, doet er alles aan om de kunstwerken zo veilig mogelijk te presenteren. Complicerende factor daarbij is vaak de oudheid van de kunstwerken. Een stabiel klimaat in de zalen waar de kunstobjecten worden tentoongesteld is essentieel voor het behoud van de stukken.
Veel musea zijn echter gevestigd in een monumentaal, oud, pand. En dat brengt ook uitdagingen met zich mee met betrekking tot onder andere (brand)veiligheid. De horrorbeelden van de brand van de Notre Dame stonden bij dit bezoek nog helder op het netvlies.
Bovenstaande generieke uitdagingen zijn ook van toepassing op de Hermitage Amsterdam. Zoals de naam al aangeeft is museum de Hermitage gevestigd in Amsterdam. Om precies te zijn, in het Rijksmonument Amstelhof uit 1681 dat prachtig gelegen is aan de Amstel in de grachtengordel van Amsterdam. Een gebied dat een eervolle vermelding heeft op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Dit gegeven en dat het een Rijksmonument is bracht enkele uitdagingen met zich mee, vooral met betrekking tot de zichtbaarheid van de panelen.
Na de presentatie was het tijd om te gaan klimmen. Via de zolder naar het dak om dan de nieuwste collectie van de Hermitage te aanschouwen. Zoals gebruikelijk in musea, was er ook nu een interactieve (persoonlijke) audiotour, verzorgd door IBC Solar salesmanager Harold Salden.
IBC Solar
Na een intensieve aanbesteding besloot de Hermitage om in zee te gaan met IBC Solar Nederland. Om het zonnepark te realiseren hadden zij eigenlijk twee oplossingen bedacht voor de twee type daken van het Amstelhof, het platte dak dat gemaakt is bij de renovatie in 2008 en het schuine monumentale dakgedeelte. Nadat aan alle eisen en uitdagingen tegemoet was gekomen konden er uiteindelijk 316 zonnepanelen op het dak worden geïnstalleerd. Doordat de panelen per stuk een piekvermogen van 270 Watt hebben komt het totale piekvermogen van het zonnedak uit op 85,32 kWp. Goed voor een geschatte opbrengst van 80.000 kWh per jaar. Ongeveer gelijk aan het elektriciteitsverbruik van 30 huishoudens in een jaar.
De eerste oplossing betreft het gedeelte met plat liggende zonnepanelen die gemonteerd zijn op de platte daken uit 2008. Ondanks dat het dak in principe de dakbelasting van de panelen zou moeten kunnen dragen is er toch een bredere montagebevestiging gebruikt. De panelen zijn gemonteerd op een dak montageset uit de TopFix 200-serie van IBC Solar met een hoek van 10 graden. Door deze lage hoek zijn de zonnepanelen niet zichtbaar vanaf de straat en amper vanuit omliggende gebouwen.
Ondanks dat 10 graden voldoende is voor de zonnepanelen om door regenval schoongespoeld te worden heeft IBC Solar nog een klein ontwerpdetail toegepast om natuurlijk schoonmaak via regenval te bevorderen. In plaats van rechtopstaande profielen aan de rand van de panelen zijn de zonnepanelen op de Hermitage uitgerust met een vloeiende ronde rand. Hierdoor stroomt het regenwater, samen met het vuil, makkelijker van de panelen af en blijven ze schoon.
Voor wat betreft het schuine dakgedeelte was er een andere uitdaging. Vanwege het feit dat het een Rijksmonument is mag er niet geboord, danwel geschroefd, worden in de houten daklatten. IBC Solar heeft deze uitdaging opgelost door klemmen te monteren die om de balk heen gaan.
De museale functie van de Hermitage betekent in de praktijk dat 2/3e van het elektriciteitsverbruik opgaat aan klimaatbeheersing. Vooral tijdens openingstijden wanneer bezoekers door het museum lopen vergt dat de nodige energie. Om zoveel mogelijk elektriciteit tijdens openingstijden op te kunnen wekken is gekozen voor een oriëntatie van het zonnedak op het zuiden. Hierdoor wordt de zonne-energie direct gebruikt om de bezoekers in een comfortabel klimaat een mooie kunsttentoonstelling te presenteren.
Je zou verwachten dat voor een uniek project als dit, met de uitdagingen die een monumentaal pand met museumfunctie met zich mee brengt, er bijzondere materialen nodig zijn. Niets is echter minder waar. IBC Solar heeft juist standaard montagemateriaal gebruikt. En daar hadden ze enkele goede redenen voor. Standaardmateriaal voldoet al aan alle kwaliteitseisen, zowel in productie als met betrekking tot het eindproduct. Voordeel van deze benadering is dat het goedkoper is dan unieke (eenmalige) oplossingen, de kwaliteit gegarandeerd is en dat de oplossingen schaalbaar en herhaalbaar zijn. De lessen en oplossingen van dit project kunnen ook op andere monumentale panden worden toegepast. En dat juichen wij alleen maar toe!
Brede groene ambitie
Langzaamaan kwam de (audio)tour ten einde. Pratend en fotograferend waren we ondertussen aan de andere kant van het dak terecht gekomen. Dit betekende dat we via een andere trap terug afdaalden naar beneden. Maar ook dat we terug liepen naar het beginpunt via de zolderruimte van de Hermitage. Deze zolderruimte staat vol met moderne technische apparatuur voor onder andere de eerder aangehaalde efficiënte klimaatbeheersing. En sinds kort is de zolder ook de thuishaven van de drie SolarEdge SE25K omvormers die geïnstalleerd zijn ten behoeve van het zonnedak.
Maar er viel nog iets op toen we door de zolder terugliepen. Namelijk de hoeveelheid dakisolatie. Een ieder die met de Trias Energetica bekend is weet dat het begint met besparen. Elke kWh bespaard hoef je namelijk niet op te wekken.
Dat er zoveel dakisolatie aanwezig was is niet verwonderlijk. Net zoals de zonnepanelen op het dak maakt de dakisolatie deel uit van de brede groene ambitie die de Hermitage Amsterdam heeft. Want naast de (dak)isolatie, efficiënte klimaatbeheersing en de zonnepanelen heeft het museum samen met de naburige Hortus Botanicus ook nog een meervoudige WKO installatie in gebruik.
Op de weg terug bleef er eigenlijk maar een vraag onbeantwoord. Welk museum volgt dit prachtige initiatief op?
Al met al een leerzame en inspirerende middag. En bij deze willen we de Hermitage Amsterdam en IBC Solar vriendelijk bedanken voor de uitnodiging, de informatie en vooral de gastvrijheid.